1. บทนำ
แม่ คือผู้ที่มีบทบาทสำคัญที่สุดในชีวิตของมนุษย์ ตั้งแต่เรายังเป็นเพียงหยดเลือดในครรภ์จนเติบโตเป็นผู้ใหญ่ อัลกุรอานได้กล่าวถึงความยิ่งใหญ่ของแม่ในหลายโองการ ทั้งในมิติของการให้เกียรติ (إِكْرَام), การเชื่อฟัง (طَاعَة), และการระลึกถึงบุญคุณ (بِرّ الوالدين) โดยเฉพาะความเหน็ดเหนื่อยและความเสียสละของแม่
อัลลอฮ์ (ซ.บ.) ทรงเชื่อมโยงการเคารพแม่เข้ากับการเคารพพระองค์ ดังที่ปรากฏในอัลกุรอาน ซูเราะฮ์ อัลอิสรออ์ โองการที่ 23-24
وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ
“และพระเจ้าของเจ้าทรงบัญญัติว่า พวกเจ้าจงอย่าสักการะภักดีต่อสิ่งใดนอกจากพระองค์ และจงปฏิบัติดีต่อบิดามารดา” (อัลอิสรออ์ 17:23)
ตรงนี้สะท้อนให้เห็นว่า อิสลามยกสถานะแม่ (และพ่อ) ขึ้นสูงในระดับเดียวกับการภักดีต่อพระผู้เป็นเจ้า
2. ความเหน็ดเหนื่อยของแม่ในอัลกุรอาน
หนึ่งในโองการที่กล่าวถึงรายละเอียดความลำบากของแม่คือ ซูเราะฮ์ ลุกมาน โองการที่ 14
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۖ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ
“และเราได้สั่งเสียมนุษย์ให้ทำดีต่อบิดามารดาของเขา แม่ได้อุ้มท้องเขาอย่างลำบากซ้อนลำบาก และการหย่านมของเขาอยู่ในระยะเวลาสองปี”
คำว่า “وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ” (ความอ่อนแอบนความอ่อนแอ) สื่อถึงความเหนื่อยทั้งร่างกายและจิตใจของแม่ตลอดการตั้งครรภ์
3. แม่: ศูนย์กลางแห่งความรักและความเมตตา
อัลกุรอานใช้แนวคิด ร็อฮฺมะฮ์ (ความเมตตา) ซึ่งรากศัพท์เดียวกับคำว่า ร็อฮิม (ครรภ์มารดา) เพื่อสื่อว่าความเมตตาของพระเจ้าและความรักของแม่นั้นมีความใกล้เคียงกันในมิติของการดูแล ปกป้อง และให้อภัย
ในหะดีษ ท่านนบีมุฮัมมัด (ศ็อลฯ) กล่าวว่า:
“สวรรค์อยู่ใต้ฝ่าเท้าของแม่” ความหมายคือ การทำดีต่อแม่เป็นหนทางสู่ความสำเร็จทั้งในโลกนี้และโลกหน้า
4. การให้ความสำคัญกับแม่มากกว่าพ่อในบางบริบท
แม้อิสลามให้ความสำคัญกับทั้งพ่อและแม่ แต่ในด้านความเสียสละทางร่างกาย แม่ได้รับการเน้นย้ำมากกว่า ตัวอย่างจากหะดีษที่ชายคนหนึ่งถามท่านนบีว่า “ใครมีสิทธิ์ได้รับการปฏิบัติดีที่สุด?”
มีหะดีษหนึ่งที่มีชื่อเสียง ซึ่งสะท้อนถึงความสำคัญของแม่อย่างชัดเจน มีรายงานว่ามีชายหนึ่งมาถามท่านนบี ﷺ ว่า
“โอ้ ท่านร่อซูลุลลอฮ์ ใครมีสิทธิ์ได้รับความดีงามจากฉันมากที่สุด?”
ท่านนบี ﷺ ตอบว่า: “แม่ของท่าน”
เขาถามอีกว่า “แล้วหลังจากนั้นล่ะ?”
ท่านตอบว่า: “แม่ของท่าน”
เขาถามซ้ำว่า “แล้วหลังจากนั้น?”
ท่านตอบอีกครั้งว่า: “แม่ของท่าน”
เขาจึงถามว่า “แล้วต่อจากนั้นล่ะ?”
ท่านตอบว่า: “พ่อของท่าน” (บันทึกโดยบุคอรีและมุสลิม)
การที่ท่านนบี ﷺ กล่าวถึงแม่ถึงสามครั้งก่อนเอ่ยถึงพ่อ แสดงให้เห็นถึงบทบาท ความเหนื่อยยาก และความสำคัญของแม่ที่สูงยิ่ง
5. ความกตัญญูต่อแม่ในทุกช่วงชีวิต
อัลกุรอานไม่ได้สั่งให้ทำดีต่อแม่เฉพาะเมื่อท่านมีชีวิตอยู่ แต่แม้หลังจากแม่จากไปแล้ว การทำดุอาอ์ขอความเมตตาแก่แม่ก็เป็นการทำดีต่อท่านเช่นกัน ดังในโองการที่ 24 ซูเราะฮ์ อัลอิสรออ์
وَقُل رَّبِّ ٱرْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا
“และจงกล่าวว่า ข้าแต่พระเจ้าของข้าพระองค์ โปรดเมตตาท่านทั้งสอง ดังที่ท่านเลี้ยงดูข้าพระองค์เมื่อยังเล็ก”
6. บทสรุปและข้อคิด
แม่ในอัลกุรอานไม่ได้เป็นเพียงผู้ให้กำเนิด แต่เป็นผู้เสียสละเพื่อชีวิตของลูกในทุกมิติ อัลกุรอานจึงกำหนดให้การทำดีต่อแม่เป็นหนึ่งในหน้าที่ศักดิ์สิทธิ์ของผู้ศรัทธา การเคารพ เชื่อฟัง และดูแลแม่ ไม่ใช่เพียงเรื่องศีลธรรม แต่เป็นการปฏิบัติศาสนกิจที่มีผลตอบแทนยิ่งใหญ่ในปรโลก ดังนั้น ในทุกยุคสมัย ไม่ว่าจะเป็นสังคมแบบดั้งเดิมหรือยุคสมัยใหม่ คำสอนของอัลกุรอานเรื่องการให้เกียรติแม่ยังคงเป็นเสาหลักของการสร้างสังคมแห่งคุณธรรม
บทความโดย : เชคฮัมกา แอเหย็บ